(Πέμπτη 4 Φεβρουαρίου 2010)
Ανεξίτηλη στη μνήμη μένει η εικόνα που μας δίνει ο Όμηρος για τον κήπο του βασιλιά Αλκίνοου που εφάπτεται του μεγαλειώδους παλατιού του στη χώρα των Φαιάκων, μια εικόνα που μαζί με άλλες παρόμοιες δείχνουν έμπρακτα την αγάπη των Ελλήνων από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα για τη γεωργία.
Ένα μεγάλο περιβόλι περιφραγμένο με ψηλά ακμαία δένδρα, αχλαδιές, ροδιές, μηλιές με πανέμορφα μήλα, συκιές με ολόγλυκα σύκα, ελιές, που δεν τους λείπει ποτέ ο καρπός, ούτε χειμώνα ούτε καλοκαίρι, αλλά ολόχρονα καρποφορούν, που η πνοή του Ζέφυρου άλλους καρπούς τους κάνει να φυτρώνουν κι άλλους να ωριμάζουν, το ένα αχλάδι άγουρο το άλλο να ωριμάζει, μήλο στο μήλο, τσαμπί σταφύλι στο τσαμπί, άγουρο με τον ανθό και το άλλο να ροδίζει, σύκο στο σύκο. Εδώ και η πολύκαρπη ελιά έχει βαθιές τις ρίζες, κι αυτής ένα μέρος σε ίσιωμα απλωμένες οι ελιές στεγνώνουν στη ζεστασιά του ήλιου, ενώ άλλες τις τρυγούν, κι άλλες τις συνθλίβουν για το λάδι. Και πιο μπροστά στις κληματαριές αγουρίδες απ’ τον ανθό βγαλμένες, κι άλλα σταφύλια αρχίζουν να ροδίζουν. Κι από δώ πάλι πρασιές όμορφα ταγμένες κάθε λογής φυτρώνουν κοντά στις τελευταίες σειρές κληματαριών, πάντοτε δροσερές. Και μέσα δυο κρήνες, που της μιας το νερό σ’ όλο τον κήπο σκορπάει, ενώ η άλλη κάτω απ’ το κατώφλι της αυλής στο ψηλοτάβανο παλάτι, από όπου παίρνουν το νερό οι πολίτες.
Όμορφη επίσης είναι η εικόνα με τον βασιλιά Λαέρτη, τον πατέρα του Οδυσσέα, στην εξοχή να δουλεύει μαζί με τους υπηρέτες του, μαζεύοντας πέτρες και κτίζοντας ξερολιθιές στον μεγάλο κήπο, και πρώτος αυτός να σκαλίζει τα φυτά. Φορούσε ένα ρυπαρό και ευτελή χιτώνα, και γύρω από τα πόδια του δερμάτινες περικνημίδες για προστασία από τα γδαρσίματα και γάντια στα χέρια για προστασία από τους βάτους, και στο κεφάλι ένα δερμάτινο σκούφο.
Χαρακτηριστική είναι η προσφώνηση του γιού του, «Γέροντα, δε σε χαρακτηρίζει η ασχετοσύνη στο να περιποιείσαι τον κήπο σου, αλλά φαίνεται η μεγάλη φροντίδα που δίνεις, και γενικά δεν υπάρχει φυτό, ούτε συκιά, ούτε κληματαριά, ούτε ελιά, ούτε αχλαδιά, δεν υπάρχει ούτε πρασιά στον κήπο σου χωρίς φροντίδα».
Αυτή η αγάπη είναι συνυφασμένη με τη ζωή και τον πολιτισμό του Έλληνα από τότε μέχρι σήμερα. Και τη σημασία της για την οικονομία της πόλεως/κράτους την έχουν επισημάνει τόσο ο Πλάτων όσο και ο Αριστοτέλης.
Αυτός όμως που θεωρείται ως ο πατήρ της γεωργικής επιστήμης είναι ο Ξενοφών, ο οποίος μετά την εξορία του από την Αθήνα εγκαταστάθηκε σε περιοχή που του παρεχώρησαν οι Λακεδαιμόνιοι, στον Σκιλλούντα της Ηλείας, όπου και έζησε δυο δεκαετίες περίπου ασχολούμενος με τη γεωργία και το συγγραφικό του έργο.
Η γεωργία, όπως ο Ξενοφών παρατηρεί στον Οικονομικό του, αποτελεί το θεμέλιο της οικονομικής ευρωστίας μιας χώρας. Και παρόλο που έχουν παρέλθει περί τα δυόμιση χιλιάδες χρόνια από τότε, εξακολουθεί ακόμη να ισχύει η παρατήρησή του ότι «εὖ μὲν γὰρ φερομένης τῆς γεωργίας ἔρρωνται καὶ αἱ ἄλλαι τέχναι ἅπασαι, ὅπου δ’ ἄν ἀναγκασθῆι ἡ γῆ χερσεύειν, ἀποσβέννυνται καὶ αἱ ἄλλαι τέχναι σχεδόν τι καὶ κατὰ γῆν καὶ κατὰ θάλατταν», δηλαδή, όταν πάει καλά η γεωργία, ακμάζουν και όλες οι άλλες τέχνες, όπου όμως μένει χέρσα η γή, σβήνουν σχεδόν και όλες οι άλλες τέχνες που έχουν σχέση με τη ξηρά και τη θάλασσα, καθώς επίσης και η ρήση του ότι η γεωργία είναι «τῶν ἄλλων τεχνῶν μήτηρ καὶ τροφός»,
Εξίσου σημαντική είναι η άποψή του για την οικονομική ευρωστία του οίκου και κατ’ αναλογία των κρατών, δηλαδή ότι η παραγωγικότητα πρέπει να υπερκαλύπτει τις δαπάνες, διαφορετικά όπου συμβαίνει το αντίθετο, δηλαδή όταν οι δαπάνες είναι μεγαλύτερες από τα εισοδήματα, το αποτέλεσμα είναι η ένδεια: «Τὰ μὲν συντρίβοντα τοὺς οἴκους πολὺ μᾶλλον ταῦτά ἐστιν ἤ αἱ λίαν ἀνεπιστημοσύναι. Τὸ γὰρ τὰς μὲν δαπάνας χωρεῖν ἐντελεῖς ἐκ τῶν οἴκων, τὰ δὲ ἔργα μὴ τελεῖσθαι λυσιτελούντως πρὸς τὴν δαπάνην, ταῦτα οὐκέτι δεῖ θαυμάζειν ἐὰν ἀντὶ τῆς περιουσίας ἔνδειαν παρέχηται». Αυτά που συντρίβουν κυριολεκτικά ένα σπίτι και μια χώρα δεν είναι τόσο η έλλειψη επιστημονικών γνώσεων, όσο αυτό, δηλαδή να γίνονται δαπάνες που να μην αντιστοιχούν με έργα που θα φέρουν εισοδήματα που όχι μόνο θα καλύψουν τις δαπάνες, αλλά θα δημιουργήσουν και πλεόνασμα. Η συνέπεια τέτοιων συμπεριφορών είναι η εξαθλίωση του οίκου, η φτώχεια. Αξιοσημείωτο παράδειγμα η σημερινή οικονομική κατάσταση της χώρας μας.
Δεν θα αναφερθούμε περισσότερο στο εξαιρετικό αυτό σύγγραμμα του Ξενοφώντα, το θεμέλιο της γεωργικής επιστήμης, ούτε στην ουσιώδη και πρώτη αρχή ότι το πρώτο που πρέπει να γνωρίζει ο γεωργός είναι η σύσταση του εδάφους («τὴν φύσιν πρῶτον τῆς γῆς εἰδέναι»), αρχή που εφαρμόστηκε στην Ελλάδα μετά το 1916, ούτε βέβαια στη χλωρά λίπανση που πρώτος επεσήμανε και πού σήμερα εφαρμόζεται από πολλούς ασχολουμένους με την γεωργία.
Σκοπός αυτών των σύντομων αναφορών είναι να επισημάνουμε τη μεγάλη σημασία που απέδιδαν οι αρχαίοι πρόγονοί μας στη γεωργία, την οποία θεωρούσαν ως μια ενασχόληση που ταιριάζει σε ελεύθερους ανθρώπους.
Όσοι από εμάς προέρχονται από αγροτικές οικογένειες, και μάλιστα από αυτές που κατέχουν μικρό γεωργικό κλήρο, γνωρίζουν πολύ καλά τον καθημερινό μόχθο των ανθρώπων, την αγωνία για την απόδοση των μόχθων τους, τη χαρά και την ικανοποίηση για τις πλούσιες σοδειές, οσάκις αυτό συμβεί, αλλά και την απογοήτευσή τους, όταν βλέπουν τα προϊόντα τους να μένουν αδιάθετα και να σαπίζουν ή, όταν τα πουλούν, συνήθως σε τιμές κόστους, να βλέπουν τη μεγάλη διαφορά τιμής μεταξύ αγρού και υπεραγορών και να νοιώθουν αγανάκτηση για την εκμετάλλευση του μόχθου τους.
Παρά τα τεράστια ποσά που εισέρρευσαν στη χώρα μας από την εφαρμογή της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής της Ε.Ε. και τα Μεσογειακά Ολοκληρωμένα Προγράμματα, και παρά τις όποιες προόδους, η γεωργία στη χώρα μας, κατά κανόνα, συνεχίζει στους ίδιους ρυθμούς και με τις ίδιες μεθόδους.
Οι αγρότες μας στην πλειοψηφία τους επαναπαύθηκαν στις επιδοτήσεις της αγροτικής παραγωγής και τις αποζημιώσεις και οι ελληνικές κυβερνήσεις ενσυνείδητα συνέχισαν αυτή την κατάσταση, αρκετά συχνά ανεχόμενες την εξαπάτηση της ΕΕ, επιδιώκοντας μόνο να είναι αρεστοί στους αγρότες και να εξασφαλίζουν τις ψήφους των για την κατάληψη της εξουσίας, χωρίς να προβαίνουν στις αναγκαίες διαρθρωτικές αλλαγές, τον εκσυγχρονισμό της γεωργικής παραγωγής και τον ορθολογικό έλεγχο της εμπορίας των γεωργικών προϊόντων.
Οι κατ’ έτος κινητοποιήσεις των αγροτών και τα κλεισίματα των δρόμων με τα τρακτέρ τους από το 1994, πράξεις ομολογουμένως ακραίες και όχι νόμιμες και οι οποίες πλήττουν τα συμφέροντα άλλων κοινωνικών ομάδων, αλλά και γενικότερα της χώρας, συναντούσαν κάθε φορά την υποστήριξη των κομμάτων της Αριστεράς – η οποία συχνά υποκινούσε τις κινητοποιήσεις χρησιμοποιώντας τους δικούς της συνδικαλιστές – αλλά και της αξιωματικής αντιπολιτεύσεως, είτε του ΠΑΣΟΚ είτε της ΝΔ. Η λύση δινόταν συνήθως, μετά από ταλαιπωρία όλων των άλλων κοινωνικών τάξεων για βδομάδες, με την ικανοποίηση κάποιων οικονομικών αιτημάτων. Όσο για τη λύση των καίριων προβλημάτων της γεωργίας αυτή παραπεμπόταν στις καλένδες.
Μέσα σε αυτό το κλίμα αρκετοί αγροτοσυνδικαλιστές, όπως συνέβη και με άλλους ηγέτες συνδικαλιστικών οργανώσεων (ΓΣΕΕ, ΑΔΕΔΥ κ.ά.), εκμεταλλεύτηκαν τις κινητοποιήσεις των αγροτών, για να ικανοποιήσουν προσωπικές τους φιλοδοξίες σε συνεργασία με το κόμμα που υποστήριζαν. Με απλά λόγια, η εξυπηρέτηση των «συμφερόντων» του κόμματος είχε ως αντάλλαγμα την ικανοποίηση των φιλοδοξιών των ηγετών των συνδικαλιστικών οργανώσεων. Παραδείγματα αρκετά: άλλοι από αυτούς εκλέγονται δήμαρχοι και άλλοι βουλευτές!
Ωστόσο, η περίοδος των επιδοτήσεων και των αποζημιώσεων κάποια στιγμή θα πρέπει να λήξει και θα λήξει. Και τι θα γίνει με τη γεωργία που, όπως φαίνεται, βρίσκεται και αυτή, όπως και η οικονομία της χώρας, στην εντατική;
Η αγροτική παραγωγή σήμερα στην Ε.Ε. των 27 είναι άκρως ανταγωνιστική. Αν δεν γίνουν οι απαραίτητες διαρθρωτικές αλλαγές και αν οι αγρότες δεν αποφασίσουν να καινοτομήσουν, ώστε τα προϊόντα τους να είναι και ως προς την ποιότητα και ως προς τις τιμές προτιμητέα από άλλα αντίστοιχα προϊόντα άλλων μεσογειακών χωρών, τότε τα προβλήματα θα ενταθούν και η οικονομική κατάσταση τόσο των ίδιων των γεωργών όσο και της χώρας θα επιδεινωθεί έτι περαιτέρω.
Το οξύ πρόβλημα της διαφοράς στην τιμή πώλησης της αγροτικής παραγωγής από τους αγρότες και στην τιμή αγοράς από τους καταναλωτές είναι από τα πιο επείγοντα. Οι μεσάζοντες τελικά είναι αυτοί που εκμεταλλεύονται τον μόχθο των αγροτών κερδοσκοπώντας σε βάρος τους και σε βάρος της ελληνικής κοινωνίας.
Η ριζική αναδιάρθρωση των γεωργικών συνεταιρισμών, ώστε να λειτουργούν χωρίς σκάνδαλα και χωρίς χρέη, με στόχο τα προϊόντα να φτάνουν από τον παραγωγό στον καταναλωτή χωρίς μεσάζοντες είναι ένα αναγκαίο μέτρο που θα ενισχύσει τόσο το εισόδημα των αγροτών όσο και θα ανακουφίσει οικονομικά τους καταναλωτές.
Αναγκαίο επίσης μέτρο είναι η έμπρακτη συμπαράσταση του κράτους με παροχή τεχνογνωσίας στους αγρότες, με εξύψωση του μορφωτικού τους επιπέδου, και την ενθάρρυνση για νέες προσοδοφόρες καλλιέργειες και εγκατάλειψη ζημιογόνων καλλιεργειών. Εξειδικευμένοι επιστήμονες σχετικοί με την γεωργική παραγωγή και την αγροτική καινοτομία πρέπει να βρίσκονται κοντά στον αγρότη, ιδιαίτερα στα πρώτα του βήματα, αν πρόκειται για νέο αγρότη, ή κοντά στον παλαιότερο για την περίπτωση αλλαγής καλλιέργειας ή εισαγωγής μιας καινοτομίας.
Διαφορετικά, όπως και πάλι τονίζει ο Ξενοφών, «Οὐδ’ ἄρα γε ἡ γῆ ἀνθρώπῳ ἐστὶ χρήματα, ὅστις οὕτως ἐργάζεται αὐτήν, ὥστε ζημιοῦσθαι ἐργαζόμενος. Οὐδὲ ἡ γῆ μέντοι χρήματά ἐστιν, εἴπερ ἀντὶ τοῦ τρέφειν πεινῆν παρασκευάζει», δηλαδή, με απλά λόγια, η γή δεν έχει καμμιά αξία σε όποιον την καλλιεργεί έτσι, ώστε να βγαίνει ζημιωμένος, και βέβαια δεν έχει καμμιά αξία, αν αντί να του προσφέρει τα μέσα για να ζήσει, του ετοιμάζει πείνα».
Τελευταία παρατήρηση, όχι όμως άνευ σημασίας. Θα πρέπει το κράτος να αντιμετωπίζει όλους τους κλάδους εργαζομένων με τον ίδιο ισότιμο και αντικειμενικό τρόπο. Όταν στην ελληνική κοινωνία επικρατεί το δίκαιο των ισχυρών συντεχνιών, όπως π.χ. των υπαλλήλων της ΔΕΗ, των Τραπεζών, πρόσφατα των λιμενεργατών του Πειραιά, όπου ο εκβιασμός συνήθως φέρνει οικονομικά οφέλη στους μετερχομένους τέτοιες μεθόδους (πρόσφατο παράδειγμα η σκανδαλώδης ρύθμιση με τις εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ για έκαστο των αδρά αμειβομένων λιμενεργατών), γιατί να μην πράξουν το ίδιο και οι αγρότες και γιατί να υποχωρήσουν, χωρίς να πάρουν οποιοδήποτε οικονομικό αντάλλαγμα; Αυτοί κι αν δικαιούνται περισσότερο από τον καθένα οικονομικής στήριξης στο εισόδημά τους.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου