Είναι γνωστό ότι το κυνήγι και το ψάρεμα, όπως και η συλλογή καρπών ήταν από τις πρώτες δραστηριότητες του ανθρωπίνου γένους που αποσκοπούσαν στην επιβίωσή του. Ακόμη και σήμερα στις πρωτόγονες φυλές που διασώζονται στις ανεπηρέαστες κατά μεγάλο μέρος από τις σύγχρονες κερδοσκοπικές δραστηριότητες των ανθρώπων της εποχής μας περιοχές, οι δραστηριότητες αυτές είναι ο μοναδικός τρόπος επιβίωσής τους.
Συγχρόνως όμως παρατηρείται από αυτούς ένας αξιοπρόσεκτος σεβασμός προς τα θύματά τους και προς το περιβάλλον, έστι ώστε η εξεύρεση των μέσων επιβίωσής τους να μην καταστρέφει ανεπιστρεπτί το φυσικό περιβάλλον μέσα στο οποίο ζουν.
Αντιλαμβάνονται την ύπαρξή τους σε στενή συνάφεια με τον φυτικό και ζωικό κόσμο μέσα στον οποίο διαβιούν.
Η στενή επαφή του πρωτόγονου ανθρώπου με το φυσικό του περιβάλλον του δίδαξε πολλά πράγματα, όπως π.χ. το κτίσιμο καταλυμάτων, την υφαντική τέχνη, την ομαδική ζωή και τη συνεργατικότητα, την εργατικότητα, την ομιλία και το τραγούδι, και πολλά άλλα. Ακόμα και σήμερα, όπως αποδεικνύει το τμήμα μικροκατασκευών του Ινστιτούτου Τεχνολογίας του Χάρβαρτ, τα ζώα έχουν πολλά να μας διδάξουν!
Η σταδιακή απομάκρυνση του ανθρώπου από αυτό το φυσικό περιβάλλον και η αστικοποίησή του συνέτεινε σταδιακά στη μείωση της επαφής και αρκετά συχνά στην παντελή διακοπή της γνωριμίας και των δεσμών του με τον φυσικό του χώρο, τη χλωρίδα και την πανίδα του τόπου του.
Αυτή η αποκοπή των δεσμών συνετέλεσε, λόγω και της τεχνολογικής αναπτύξεως του ανθρώπου, στη δημιουργία ενός αλαζονικού και υπεροπτικού πνεύματος έναντι των ζώων, καθώς επίσης και μιας έλλειψης συναισθηματικής συμπεριφοράς στη μεταχείρισή τους που συχνά φτάνει στα όρια της σκληρότητας.
Ο τρόπος που τα αντιμετωπιζουμε είναι αντιφατικός.
Με τα κατοικίδια ζώα, τα σκυλιά, τα γατιά, τα πουλιά και άλλα, συνδεόμαστε συναισθηματικά, τα αγαπάμε, τα θαυμάζουμε, μας κρατάνε συντροφιά, γίνονται μέλη της οικογένειάς μας!
Με άλλα όμως ζώα ή ακόμα και με τα κατοικίδια είμαστε σκληροί, τα ποδοπατάμε χωρίς οίκτο, τα σκοτώνουμε για να μη μας ενοχλούν, αδιαφορούμε αν τα κτυπήσουμε με το αυτοκίνητό μας, τα δηλητηριάζουμε χωρίς οίκτο για να πεθαίνουν μέσα σε φρικτούς πόνους, στις μονάδες εκτροφής τους τα καταπονούμε και τα βασανίζουμε στοιβάζοντας το ένα σχεδόν πάνω στο άλλο χωρίς λίγο ελεύθερο χώρο να κινηθούν, τα κυνηγάμε και τα σκοτώνουμε όχι για να εξασφαλίσουμε τον επιούσιο, αλλά για ευχαρίστηση(!), γενικά συμπεριφερόμαστε με αλαζονεία, περιφρονώντας και αδιαφορώντας παντελώς για τη ζωή και τα τυχόν συναισθήματά τους, την αγωνία και τον πόνο.
Αυτό βέβαια οφείλεται, όπως είπαμε, κυρίως στην έλλειψη επαφής με τη φύση. Η καλή γνωριμία μαζί της γεννάει τον σεβασμό μας προς κάθε τι, μικρό ή μεγάλο φυτό, μικρό ή μεγάλο έντομο ή ζώο. Δεν μπορούμε παρά να σεβαστούμε κάθε ζωντανό πλάσμα, όταν παρατηρήσουμε με προσοχή τον τρόπο της ζωής του σε συνάρτηση με τον υπόλοιπο φυτικό ή ζωικό κόσμο.
Η αδιαφορία και η σκληρότητά μας οφείλεται επίσης στην υπεροψία μας, ότι εμείς είμαστε λογικά όντα και ότι εμείς μόνο νοιώθουμε θλίψη ή πόνο, ενώ τα ζώα δεν υποφέρουν με τον ίδιο τρόπο, όπως εμείς. Ξεχνούμε ότι εμείς είμαστε μέρος του ζωικού βασιλείου, και ότι απλά βρισκόμαστε λόγω εξελίξεως στην κορυφή της πυραμίδας.
Θεωρούμε, λανθασμένα και προκατειλημμένα, όπως αποδεικνύεται από τις επιστημονικές έρευνες, ότι τα ζώα ζευγαρώνουν για αναπαραγωγή αλλά δεν αγαπούν, ότι δεν σκέφτονται αλλά δρουν από ένστικτο (και τι είναι αλήθεια το ένστικτο, παρά συσσωρευμένη μακροχρόνια σοφία!), δεν έχουν συναίσθηση της θνητότητάς τους ή του μέλλοντος, ότι δεν έχουν συνείδηση της ύπαρξής τους.
Πολλές από αυτές τις προκαταλήψεις βαθμιαία καταρρίπτονται από την επιστήμη (βλ. TIME 16.8.2010). Πριν από χρόνια πιστεύαμε ότι μόνο ο άνθρωπος χρησιμοποιεί εργαλεία, μόνο ο άνθρωπος νοιώθει συμπάθεια και είναι γενναιόδωρος, μόνο ο άνθρωπος αισθάνεται χαρά και έχει γνώση του μέλλοντος, μόνο ο άνθρωπος χρησιμοποιεί γλώσσα για επικονωνία!
Τώρα ξέρουμε από επιστημονικές έρευνες ότι εργαλεία χρησιμοποιούν επίσης πίθηκοι και κορακοειδή πτηνά, «φιλανθρωπία» επιδεικνύουν πίθηκοι, πόνο και θλίψη ακόμα και σεβασμό οι ελέφαντες για τους νεκρούς τους, γουρούνια χαρά και συναίσθηση του μέλλοντος, ικανότητα γλωσσικής επικοινωνίας οι χιμπατζήδες. Ιδιαίτερα οι τελευταίοι είναι ικανοί να εκμάθουν εκατοντάδες λέξεις και μάλιστα χρησιμοποιώντας εικονικά σύμβολα, αλλά και να δημιουργήσουν δικές τους!
Θα πρέπει, ωστόσο, εδώ να παρατηρήσουμε ότι τα ζώα δεν είναι απαραίτητο να μιλούν τη γλώσσα των ανθρώπων για επικοινωνία, αλλά είναι ικανά και επιστημονικά επιβεβαιωμένο ότι αναπτύσσουν τη δική τους γλώσσα επικονωνίας, όπως π.χ. τα δελφίνια, τα οποία μάλιστα οι μελετητές τους ισχυρίζονται ότι το καθένα τους φέρει δικό του όνομα, όπως στην περίπτωση των ανθρώπων!
Η αντίληψη λοιπόν που έχουμε για τα ζώα αλλάζει με τις επιστημονικές μελέτες και την δική μας συστηματική και προσεκτική παρατήρηση. Έτσι το 1975 ο βιοηθικός καθηγητής του Πρίνστον Πήτερ Σίνγκερ, με το βιβλίο του Απελευθέρωση των Ζώων (Animal Liberation) δημιούργησε το κίνημα για τα δικαιώματα των ζώων. Υποστήριξε ότι δεν πρέπει να προκαλούμε σε ένα ζώο πόνο ή φόβο, που δεν θα θέλαμε να νοιώσουμε οι ίδιοι.
Από τότε μέχρι σήμερα ένα μεγάλο βήμα έχει γίνει προς την κατεύθυνση του σεβασμού των δικαιωμάτων των ζώων. Δεν μπορούμε όμως να πούμε ότι η κατάσταση είναι ικανοποιητική σε παγκόσμιο επίπεδο. Είναι μακρύς ακόμα ο δρόμος που πρέπει να διανυθεί τόσο στον τόπο μας όσο και παγκόσμια.
Αναφορικά με τη νοημοσύνη των ζώων, δεν υπάρχει αμφιβολία για τη νοημοσύνη των χιμπατζήδων, των δελφινιών, των σκύλων και των γάτων. Τι συμβαίνει όμως με άλλα είδη, είναι δύσκολο να διερευνηθεί. Ο Στήβεν Πίνκερ, καθηγητής ψυχολογίας στο Χάρβαρτ, θεωρεί ότι είναι παράλογο να αρνηθεί κανείς ότι έχουν συνείδηση της ύπαρξής τους τα θηλαστικά, τα πουλιά και τα σπονδυλωτά.
Η δημιουργική νοημοσύνη σχετίζεται από ορισμένους με το μέγεθος του εγκεφάλου. Αν και αυτό ισχύει εν μέρει, πολύ μεγαλύτερη σημασία έχει η δομή του εγκεφάλου, όπως π.χ. για τα θηλαστικά ο εγκεφαλικός φλοιός. Η βύδρα σπάει με πέτρα τα μαλάκια για να φάει το εσωτερικό τους.
Παρόμοια και ο αιγυπτιακός γύπας σπάει με πέτρα τα αυγά. Ωστόσο, πτηνά χωρίς αυτή τη δομή, όπως είναι τα κορακοειδή και η κίσσα, είναι οι καλύτεροι χρήστες εργαλείων μετά τον άνθρωπο.
Κοράκια λυγίζουν σύρμα για να φτιάξουν αγκίστρι με το οποίο να πιάσουν το φαγητό τους από το βάθος ενός πλαστικού σωλήνα!
Κουρούνα, για να πιεί νερό από μια μισογεμάτη κανάτα, έριξε μέσα πέτρες, και μάλιστα επιλέγοντας τις μεγαλύτερες, ώστε να ανέβει η στάθμη του νερού γρηγορώτερα! Ο πράσινος ερωδιός μαθαίνει μόνος του να ψαρεύει χρησιμοποιώντας δολώματα (ψωμί, σκουλίκια, φτερά). Ο σπίνος φτιάχνει καμάκια για να πιάνει τις κάμπιες.
Εκπληκτικές ικανότητες στη δημιουργία και χρήση εργαλείων επιδεικνύουν ακόμη οι ελέφαντες και τα πρωτεύοντα θηλαστικά, όπως οι ουραγκοτάγκοι (= άνθρωποι των δασών) και οι χιμπατζήδες που φτιάχνουν και χρησιμοποιούν 19 διαφορετικά εργαλεία!
Η νοημοσύνη είναι ακόμη περισσότερο εμφανής στο ομαδικό κυνήγι, όπως π.χ. των λιονταριών, των υαινών, των λύκων Στην περίπτωση των λιονταριών ένα στήνει ενέδρα, ενώ ένα άλλο στρώχνει τη λεία στην κατεύθυνσή τους. Με τις ύαινες είναι ακόμα πιο εντυπωσιακό. Η ύαινα μπορεί μόνη της να πιάσει μιαν αντιλόπη. Ωστόσο, όταν αποφασίζουν να πιάσουν μια ζέβρα, τότε πάνε ομαδικά και δεν ενδιαφέρονται για οτιδήποτε άλλο συναντήσουν στο δρόμο τους!
Υψηλότερες μορφές νοημοσύνης στα ζώα επιβεβαιώνονται με πειράματα που αποδεικνύουν π.χ. ότι ορισμένα από αυτά έχουν συναίσθηση της διαφορετικότητάς τους και της νοημοσύσης άλλων ζώων, όπως π.χ. η μπλε κίσσα, η οποία αν αντιληφθεί, την ώρα που κρύβει το φαγητό της στη γή, ότι ένα άλλο πουλί την παρακολουθεί, μόλις το άλλο απομακρυνθεί, μετακινεί το φαγητό της σε άλλη θέση, για να το γνωρίζει μόνο αυτή! Άλλα ζώα αντιλαμβάνονται την απεικόνισή τους στον καθρέφτη, όπως οι ελέφαντες, τα δελφίνια και οι ουραγκοτάγκοι. Οι τελευταίο μάλιστα μιμούνται τις δραστηριότητες των ανθρώπων! Άλλα, όπως π.χ. τα περιστέρια και οι κυνοπίθηκοι, είναι ικανά να αντιληφθούν αφηρημένες έννοιες, όπως π.χ. την έννοια της ομοιότητας και της διαφοράς.
Τα ζώα εκδηλώνουν επίσης συναισθήματα χαράς, πόνου και λύπης, απόλαυσης, αγάπης και φροντίδας, ελπίδας, συμπάθειας, σεβασμού, αγωνίας και άγχους κ.ά. Οι ελέφαντες εμφανίζονται να πενθούν για τους νεκρούς τους. Πίθηκοι μένουν κοντά σε ένα νεκρό σύντροφό τους για μέρες. Το ίδιο παρατηρήθηκε για σκυλιά και άλογα. Αρουραίοι συμπάσχουν με άλλους που υποφέρουν από πόνο. Καπουκίνοι (πίθηκοι) εκδηλώνουν συναισθήματα ευχαρίστησης που πηγάζουν από τη διάθεσή τους να προσφέρουν, παρόμοια με τα αντίστοιχα των ανθρώπων, όταν δίνουν για φιλανθρωπικούς σκοπούς! Όσο για τα συναισθήματα των σκυλιών, ο καθένας μπορεί εύκολα να τα διαπιστώσει.
Έστω και αν υπάρχει μεγάλη διαφορά στη νοημοσύνη μεταξύ των ζώων και των ανθρώπων, το γεγονός και μόνο ότι βιώνουν τον κόσμο τους, αρκεί για να σεβαστούμε το δικαίωμα στην ύπαρξή τους και να απέχουμε από κάθε πράξη που διαταράσσει τον κόσμο τους ή που τους προκαλεί αγωνία και πόνο.
Δυστυχώς, ο άνθρωπος είναι το μόνο είδος του ζωικού βασιλείου, που, παρόλη την υψηλή νοημοσύνη του, έχει προκαλέσει στο περιβάλλον, φυτικό και ζωικό, τις μεγαλύτερες καταστροφές, πολλές από τις οποίες είναι ανεπανόρθωτες, όπως η εξαφάνιση πολλών πλασμάτων από τον πλανήτη μας και η καταστροφή πολλών άλλων οικοσυστημάτων.
Αν σπάσουμε, ή καλύτερα αν συνεχίσουμε να σπάμε τους κρίκους της βιολογικής αλυσίδας και περιορίσουμε την βιοποικιλότητα, οι συνέπειες θα είναι τραγικές για το ανθρώπινο γένος.
Για να επανέλθουμε στην αφετηρία μας, το κυνήγι. Σήμερα, όπως ο καθένας αντιλαμβάνεται, δεν είναι μέσο διαβίωσης, ιδιαίτερα στον τόπο μας.
Θεωρείται από τους κυνηγούς σαν μια μορφή «ψυχαγωγίας»! Και βέβαια από το κράτος ως ένας ακόμη τομέας για να αυξήσει τα έσοδά του!
Είναι, όμως, δυνατόν να θεωρείται «ψυχαγωγία», αγωγή δηλαδή της ψυχής, το να νοιώθεις χαρά, επειδή σκοτώνεις ανυπεράσπιστα πλάσματα;
Απουσιάζει από την παιδεία μας μια ουσιαστική προσέγγιση και γνωριμία με το περιβάλλον μας, ώστε να αποκτήσει η νέα γενιά τον σεβασμό που απαιτείται προς κάθε τι το ζωντανό, φυτό ή ζώο. Το δικαίωμα στη ζωή δεν είναι αποκλειστικό προνόμιο του ανθρώπου, αλλά κάθε ζωντανού οργανισμού, ο οποίος θα πρέπει να αφεθεί να βιώνει τον βιολογικό του κύκλο, όσο το δυνατό ανεπηρέαστος από ενέργειες που είναι δυνατόν να προκαλέσουν την εξόντωση και εξαφάνισή του ή αγωνία και πόνο. Πρέπει να εντυπωθεί βαθιά στη συνείδησή μας ότι κάθε ζωντανός οργανισμός είναι ένα θαύμα που απαιτεί σεβασμό και δέος.
Μέχρι τότε, ωστόσο, θα μπορούσε η πολιτεία, πρώτον, να περιορίσει τον κυνηγετικό χρόνο και χώρο, δεύτερο, να περιορίσει τη χορήσηγη αδειών κατοχής κυνηγετικού όπλου, με το να υποχρεώσει τους υποψήφιους κυνηγούς να παρακολουθούν μαθήματα για την πανίδα και τη χλωρίδα του τόπου μας και να δίνουν σχετικές εξετάσεις, προτού αποκτήσουν το δικαίωμα κατοχής όπλου, και, τελευταίο, να πατάξει τιμωρώντας παραδειγματικά τους λαθροθήρες.
Σταδιακά, η «ψυχαγωγία» αυτή θα μπορούσε να μετεξελιχθεί σε πραγματική ψυχαγωγία μεταλλάσσοντας τον σημερινό στόχο με την ανάπτυξη παρεμφερών δραστηριοτήτων, όπως είναι η γνωριμία με τη χλωρίδα του τόπου μας, με τη δημιουργία δασικών μονοπατιών και κατάλληλης πληροφοριακής σήμανσης, η γνωριμία με την πανίδα, όπως π.χ. η παρακολούθηση των πτηνών (bird-watching), κάτι που σε άλλες χώρες είναι αρκετά ανεπτυγμένο, ή των ζώων.
Αυτές οι δραστηριότητες, μαζί με άλλες παρόμοιες, με την κατάλληλη διαφήμιση θα μπορούσαν να προσελκύσουν μεγάλο αριθμό τουριστών τόσο από το εσωτερικό όσο και από το εξωτερικό και να ξαναζωντανέψουν τα εγκαταλελειμμένα χωριά μας.
Το πώς τελικά συμπεριφερόμαστε στα ζώα και γενικότερα στο φυτικό και ζωικό περιβάλλον είναι όχι μόνο δείγμα πολιτισμού, αλλά και απαραίτητη προϋπόθεση για την επιβίωση του ανθρώπου στον πλανήτη μας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου