ΟΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟΙ ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ ΤΩΝ ΛΟΓΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΕΡΓΩΝ ΤΟΥΣ !

(4 Ιουνίου 2008)

Τις τελευταίες δεκαετίες οι αντιδράσεις των πολιτικών και του ποδηγετούμενου έντυπου και ηλεκτρονικού τύπου σε τυχόν μηνύσεις που υποβάλλονται από απλούς πολίτες εναντίον πολιτικών για πιθανολογούμενα αδικήματα δημιουργούν την εντύπωση ότι στην Ελλάδα ισχύει το ανεύθυνο των πολιτικών αρχόντων. 

Αδικήματα τελούμενα από βουλευτές ως επί το πλείστον μένουν ατιμώρητα λόγω της λεγόμενης βουλευτικής ασυλίας[1] και κάθε φορά που κάποιος πολίτης, ασκώντας νόμιμο δικαίωμά του, υποβάλλει μήνυση εναντίον κάποιου πολιτικού, αρχίζουν όλοι, ως εν συγχορδία,  να μιλούν για δήθεν «ποινικοποίηση της  πολιτικής ζωής».

Στις άλλες δημοκρατικές χώρες αυτονόητο είναι το δικαίωμα κάθε πολίτη να υπερασπίζεται τον εαυτό του από τυχόν προσβολές ή συκοφαντίες που εκστομίζονται από πολιτικούς και υπάρχουν αρκετά παραδείγματα που οι διώξεις στρέφονταν εναντίον υπουργών και πρωθυπουργών ή προέδρων χωρών, με αποτέλεσμα την αναγκαστική παραίτησή τους  (βλ. π.χ. Νίξον στο σκάνδαλο Γουώτεργκέϊτ) ή ακόμη και την τιμωρία τους.

Κατά την άποψή μας, ο πολιτικός άρχων δεν είναι ούτε και πρέπει να θεωρείται ανεύθυνος για τις πράξεις ή τους λόγους του. Λόγω της θέσεώς του η απήχηση των λόγων του στο ευρύ κοινό είναι πολύ μεγάλη και οι συνέπειες μπορεί να είναι ανυπολόγιστες για τους θιγόμενους. Οφείλει να είναι προσεκτικός στις δηλώσεις του και να μην καλύπτεται πίσω από το πλαστό παραπέτασμα της δήθεν «ποινικοποίησης της πολιτικής ζωής». Ο πολίτης από την άλλη έχει αναφαίρετο δικαίωμα να υπερασπιστεί τον εαυτό του έναντι παντός, εφόσον κρίνει ότι αδικείται.

Σε μια ευνομούμενη πολιτεία, όπου η δικαστική εξουσία είναι ανεξάρτητη από την εκτελεστική, η θεωρία περί του «ανευθύνου» των πολιτικών αρχόντων ουσιαστικά εξουδετερώνει την πρώτη, δηλαδή τη δικαστική εξουσία.

Η αρχαία Αθηναϊκή δημοκρατία, που αποτελεί πρότυπο της σχεδόν ιδανικής πολιτείας,  μεταξύ των πολλών άλλων που δύναται να μας διδάξει, προσφέρει επίσης την απάντηση σε αυτό το ζήτημα. Όπως μας πληροφορεί ο Αριστοτέλης στο σύγγραμμά του για την αθηναϊκή δημοκρατία («Αθηναίων πολιτεία») και όπως γνωρίζουμε από άλλες πηγές, ο κάθε πολίτης είχε το δικαίωμα υποβολής μηνύσεως κατά παντός πολιτικού άρχοντος για άσκηση των καθηκόντων του κατά παράβαση των υφιστάμενων νόμων και τελικός κριτής αυτών των μηνύσεων ήσαν τα δικαστήρια.[2] Η έννοια της πολιτικής «ασυλίας», όπως εννοείται και εφαρμόζεται σήμερα ήταν ανύπαρκτη.[3]

Ο άρχων, ο κάθε άρχων, προτού αναλάβει την εξουσία, είτε κληρωτή είτε αιρετή ήταν αυτή, έπρεπε να υποστεί πρώτα τη λεγόμενη «δοκιμασία» από τη βουλή ή το δικαστήριο ή και από τα δύο σώματα, για να αποδειχθεί ότι ήταν κατάλληλος για να ασκήσει την εξουσία. 

Και βέβαια ως υπεύθυνος για την χρηστή άσκηση της εξουσίας  υπέκειτο στη δυνατότητα υποβολής εναντίον του μηνύσεως σχετικά με την άσκηση της εξουσίας (δωροδοκία, χρηματισμός, παρανομία κ.ά.) από  οποιονδήποτε Αθηναίο πολίτη. Αυτό ήταν ένα από τα πιο βασικά δικαιώματα που είχε ο πολίτης της Αθήνας στο πλαίσιο της δημοκρατικής λειτουργίας του πολιτεύματος.

 Συνέπεια αυτού ήταν οι άρχοντες να ασκούν την εξουσία με τη μέγιστη δυνατή επιμέλεια, αφού εκτός των άλλων στο τέλος της θητείας τους έδιναν ακριβή απολογισμό («ευθύνας διδόναι») σε ειδικό σώμα («εύθυνοι»).

Δεν πρέπει επομένως να στερείται ο πολίτης αυτό το αναφαίρετο δικαίωμα, όταν πλήττεται η αξιοπρέπεια ή τα συμφέροντά του με τον ένα ή τον άλλο τρόπο από πράξεις ή δηλώσεις κάποιου πολιτικού, όσο ψηλά και αν βρίσκεται αυτός. Ουδείς είναι ή πρέπει να είναι υπεράνω των νόμων, πολύ περισσότερο οι ασκούντες την εξουσία, οι οποίοι με το παράδειγμά τους επηρεάζουν θετικά ή αρνητικά ολόκληρη την κοινωνία.

Πώς είναι νοητό π.χ. αρχηγοί πολιτικών κομμάτων όχι μόνο να δηλώνουν δημοσίως ότι δεν θα σεβαστούν τους νόμους του κράτους, αλλά και να προτρέπουν τους οπαδούς τους και γενικώτερα τους πολίτες να μην εφαρμόσουν ένα νόμο που ψήφισε η βουλή των Ελλήνων; Δεν αποτελεί αυτό σοβαρό θεσμικό αδίκημα; 

Σε ένα δικτατορικό ή τυραννικό καθεστώς τέτοια δήλωση ή πράξη θα αποτελούσε πράξη ηρωισμού και αντίστασης. 

Σε μια όμως δημοκρατική πολιτεία είναι αυτό επιτρεπτό; Και γιατί η δικαστική εξουσία κωφεύει μπροστά σε τέτοια φαινόμενα; Φοβάται μήπως ότι θα κατηγορηθεί για «ποινικοποίηση της πολιτικής ζωής»; 

Κατόρθωσε δηλαδή η εκτελεστική εξουσία να φράξει το στόμα της δικαιοσύνης με το φίμωτρο του φόβου;

Η δημοκρατία είναι ένα πολύ εύθραυστο πολιτικό σύστημα. Αν καταργηθεί η διάκριση των εξουσιών και δεν υπάρχει η απαραίτητη ωριμότητα και υπευθυνότητα των αρχόντων και των αρχομένων, καθώς και ο θρησκευτικός σεβασμός στους νόμους του κράτους, διολισθαίνει σε ανώμαλες καταστάσεις.

Η κατάργηση συνεπώς της ασυλίας των πολιτικών προσώπων θα ήταν ένα μέτρο προς τη σωστή κατεύθυνση, γιατί θα αποκαθιστούσε τη νομιμότητα και την πιο εύρυθμη λειτουργία του πολιτεύματος και των δημοκρατικών θεσμών. 

Ο πολιτικός άρχων τοιουτροτρόπως θα είναι υπεύθυνος των λόγων και των πράξεών του και ο πολίτης θα προστατεύεται επαρκώς από τις τυχόν αυθαιρεσίες των πολιτικών.

---

[1] Ως γνωστόν η «βουλευτική ασυλία» καθιερώθηκε με το άρθρο 63 του Συντάγματος του 1952 και έκτοτε διατηρείται σε όλα τα Συντάγματα.

[2] Έχουμε στη διάθεσή μας αρκετές τέτοιες μαρτυρίες. Χαρακτηριστικά αναφέρουμε μια από τις πολλές αναφορές του Αριστοτέλη σε αυτό το θέμα: «το εξειναι τωι βουλομένωι τιμωρειν υπέρ των αδικουμένων», δηλαδή καθιερώθηκε το νόμιμο δικαίωμα να προσφεύγει στη δικαιοσύνη για την υπεράσπιση οποιουδήποτε πολίτη που αδικείτο όχι μόνο ο έχων έννομο συμφέρον, αλλά και οποιοσδήποτε Αθηναίος πολίτης.

[3] Στην πολιτική μόνο οι κήρυκες και οι πρόξενοι έχαιρον ασυλίας (αντίστοιχο με τη σημερινή διπλωματική ασυλία), ενώ στη θρησκευτική ζωή ο βωμός και ο ναός ήταν το απαραβίαστο άσυλο των κάθε λογής καταδιωκομένων. Αρκετά νωρίς επίσης φαίνεται ότι θεσπίστηκε μεταξύ κάποιων πόλεων η ασυλία (όπως π.χ. μεταξύ της Οιανθείας και του Χαλείου, όπως μανθάνουμε από επιγραφή του 5^ου αι. π.Χ.), με την έννοια να μη διαρπάζει η μια πόλη την περιουσία ή τους κατοίκους της άλλης σε μια εμπόλεμη κατάσταση.